Spis treści
Spis treści
Zmiany zwyrodnieniowe w stawie ramiennym zdarzają się niezwykle rzadko.
W przypadku tak zwanych zmian samoistnych (inaczej – idiopatycznych, czyli takich, które nie są spowodowane przez inne schorzenia w stawie ramiennym) przyczyna występowania tego schorzenia jest nieznana. Przyjmuje się, że może być wiele czynników sprawczych: urazy, niestabilności, uszkodzenia stawu ramiennego, przewlekłe zmiany zapalne, mikrourazy, infekcje wirusowe i bakteryjne.
W przypadku zmian zwyrodnieniowych występujących wtórnie do innych schorzeń w obrębie stawu ramiennego przyczyny mogą być następujące:
Niezwykle istotne jest leczenie wyżej wymienionych patologii w stawie ramiennym, gdyż zapobiega to lub znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia w późniejszym okresie zmian zwyrodnieniowych.
W stawie ramiennym, w którym doszło do zmian zwyrodnieniowych dochodzi do uszkodzenia chrząstki stawowej. Chrząstka stawowa umożliwia prawidłowy ślizg barku. Gdy dochodzi do jej uszkodzenia pojawiają się dolegliwości bólowe i ograniczenie ruchomości, spowodowane powstawaniem wyrośli kostnych, blokujących ruch w stawie. W pewnym momencie zmiany zwyrodnieniowe mogą zacząć dawać samoistne bóle nocne.
Zmiany zwyrodnieniowe w stawie ramiennym dzielimy na dwie grupy: omartrozę i artropatie stożkową.
Omartroza to zmiany zwyrodnieniowe stawu ramiennego, niezwiązane z innymi strukturami stawowymi. Dochodzi do uszkodzenia chrząstki i tworzenia się wyrośli kostnych.
Leczenie omartrozy może być zachowawcze lub operacyjne.
Leczenie zachowawcze będzie miało na celu zmniejszenie bólu i utrzymanie zakresu ruchu w stawie. W ramach leczenia zachowawczego stosuje się:
Leczenie operacyjne polega na wymianie stawu ramiennego (alloplastyka stawu ramiennego). W trakcie zabiegu chirurg ortopeda rozcina staw, wycina powierzchnie stawowe i wstawia endoprotezę (sztuczny element zastępujący staw, składający się z: trzpienia, głowy endoprotezy oraz panewki). Przy omartrozie, jeżeli mamy zachowany stożek rotatorów, stosuje się protezę odzwierciedlającą naturalne elementy stawu ramiennego w ich naturalnym położeniu i kształcie. Zabiegi alloplastyki stawu ramiennego są dość rzadko wykonywane, ponieważ omartroza nie jest zbyt częstym schorzeniem. Zabieg daje dobry efekt kliniczny, uwalnia pacjenta od bólu, jednak nie zwiększa zakresu ruchu w stawie.
Artropatia stożkowa to zmiany zwyrodnieniowe stawu ramiennego na tle niewydolności stożka rotatorów (ang.: cuff arthropathy). Spowodowane są uszkodzeniem stożka rotatorów i konfliktem podbarkowym. Gdy ścięgna stożka rotatorów są uszkodzone dochodzi do podwichnięcia do góry głowy kości ramiennej, co powoduje, że górna powierzchnia stawowa trze o wyrostek barkowy. Prowadzi to do mechanicznego zużywania się chrząstki.
Stożek rotatorów odpowiada za inicjację początkowej fazy ruchu odwodzenia ramienia (mięsień naramienny nie jest w stanie zainicjować ruchu w stawie ramiennym, a tylko podciąga go do góry). W związku z tym, w przypadku niewydolności stożka, dochodzi do ograniczenia ruchomości i dysfunkcji stawu.
W końcowej fazie z powodu mechanicznego uszkodzenia powierzchni stawowej na głowie kości ramiennej dochodzi do zmian zwyrodnieniowych, czyli ubytków chrząstki i pojawiania się wyrośli kostnych.
Niezwykle istotne jest zatem leczenie uszkodzeń stożka rotatorów, gdyż zaniechanie leczenia prowadzi do bolesnych i trudnych do leczenia zmian zwyrodnieniowych.
Najważniejsze jest niedopuszczanie do artropatii stożkowej, która może się rozwijać jako następstwo nieleczonego lub nieprawidłowo leczonego uszkodzenia stożka rotatorów. Odpowiednio wcześnie podjęte leczenie operacyjne uszkodzonego stożka rotatorów w dużym stopniu zmniejsza ryzyko wystąpienia artrozy stożkowej stawu ramiennego. W przypadku, gdy jednak doszło do artrozy stożkowej stosuje się leczenie operacyjne polegające na wymianie stawu ramiennego (alloplastyka stawu ramiennego). W przeciwieństwie do omartrozy stosuje się inny typ protezy – tzw. protezę odwróconą. Proteza odwrócona, jak sama nazwa sugeruje, ma odwrotny kształt niż staw ramienny – w miejscu panewki stawu ma głowę, a w miejscu głowy ma panewkę.
Film ilustrujący operację:
Orientacyjny czas zabiegu:1.5 – 2h
Typ znieczulenia: ogólne dotchawicze
Pobyt w szpitalu: Pacjent przychodzi do szpitala w dniu zabiegu. Wszystkie badania oraz konsultacja anestezjologiczna wykonywane są wcześniej. Następnego dnia po operacji, jeśli nie ma żadnych powikłań, usuwany jest dren, pacjent dostaje instruktaż rehabilitacji i jest wypisywany do domu. Pobyt może być przedłużony o 1-2 dni w przypadku złego samopoczucia, dużej utraty krwi lub ze względu na wiek pacjenta.
Pierwsza kontrola poszpitalna po 7 dniach. Na wizycie kontrolowane jest gojenie rany pooperacyjnej. Druga wizyta ma miejsce po 14 dniach. Zdejmowane są szwy i pacjent dostaje skierowanie na rehabilitację.
Przez pierwszy tydzień po operacji pacjent przyjmuje leki przeciwbólowe. Zazwyczaj nie ma konieczności podawania leków przeciwkrzepliwych ani antybiotyku. Operowany bark powinien być chłodzony co 2-3 h przez 10-15 min, dzięki czemu zmniejszony będzie obrzęk i dolegliwości bólowe. Operowana kończyna powinna być unieruchomiona przez cały czas w ortezie ramiennej.
Pierwszego dnia po operacji bark może być mocno spuchnięty. Opuchlizna zmniejsza się zazwyczaj w ciągu 48h.
Operowana kończyna powinna być unieruchomiona w ortezie ramiennej, zdejmowanej tylko na czas rehabilitacji. Czas unieruchomienia w ortezie zależy od przebiegu operacji i trwa od 2-4 tygodni.
Rehabilitacja z fizjoterapeutą w 2-6 tygodniu:
Kontrola lekarska pod koniec szóstego tygodnia od operacji. Lekarz ocenia stopień zaniku mięśniowego i zakres ruchu w stawie ramiennym oraz zleca kolejną rehabilitację. Zdejmowana jest orteza.
Rehabilitacja w 7-12 tygodniu:
Orteza jest zdjęta. Po 5-8 tygodniach większość pacjentów jest w stanie jeździć samochodem i pracować przy komputerze.
Ćwiczenia wykonywane samodzielnie przez pacjenta:
Pacjent powinien samodzielnie ćwiczyć 2-3 razy dziennie. Powinien wykonywać ćwiczenia mobilizujące łopatkę, ćwiczenia czynne i bierne ćwiczące zakres ruchu stawu ramiennego, ćwiczenia wzmacniające mięsień naramienny i mięśnie stożka rotatorów (jeżeli mamy do czynienia z protezą anatomiczną).
Rehabilitacja z fizjoterapeutą:
W tym okresie większość pacjentów osiąga zakres ruchu odwiedzenia i zgięcia do około 90 stopni. Niektórzy pacjenci, w zależności od początkowej rehabilitacji, potrafią uzyskać prawie pełen zakres ruchu. W tym okresie rehabilitacja jest uzależniona od stopnia rozćwiczenia barku. U pacjentów, którzy nie posiadają takiego zakresu ruchu jak przed operacją, ćwiczenia samodzielne, jak i z fizjoterapeutą, koncentrują się na odzyskaniu zakresu ruchu w stawie ramiennym. Dodatkowo wprowadzane są elementy ćwiczeń wzmacniających stożek rotatorów (jeżeli mamy do czynienia z protezą anatomiczną). Pacjenci, którzy mają zakres ruchu jak przed operacją, koncentrują się na ćwiczeniach wzmacniających stożek rotatorów oraz ćwiczeniach rozciągających staw ramienny. Pełną sprawność i ruchomość barku odzyskuje się w 6-9 miesiącu po operacji. Zakres ruchu jest dość nieprzewidywalny. Głównym celem operacji jest uzyskanie bezbolesnego barku z zakresem ruchu jak przed operacją lub nieznacznie większego.
Autor: Rafał Mikusek – ortopeda traumatolog