Spis treści
Kolano skoczka – informacje ogólne
Kolano skoczka to nazwa potoczna zapalenia więzadła właściwego rzepki. Więzadło właściwe rzepki jest ścięgnistą strukturą łączącą rzepkę z kością piszczelową. Wraz z rzepką i mięśniem czworogłowym tworzy mechanizm wyprostny kolana.
Schorzenie występuje u osób uprawiających sporty wymagające podskoków: koszykówka, siatkówka, skoki w dal, łyżwiarstwo figurowe, itd. W wyniku powtarzalnego, nadmiernego przeciążania aparatu wyprostnego, zazwyczaj w trakcie lądowania po wyskoku, dochodzi do mikrourazów i stanu zapalnego w więzadle właściwym rzepki, najczęściej w obrębie dolnego bieguna rzepki. Siła jaka działa na kolano w trakcie lądowania po wyskoku jest 10 razy większa od ciężaru zawodnika.
Kolano skoczka – objawy
Ból może być zlokalizowany w następujących miejscach:
- w dolnym biegunie rzepki,
- w górnej części rzepki
- przy guzowatości piszczeli (w dolnej lub górnej części tzw. „jabłka” czyli kości z przodu kolana)
Dolegliwości bólowe nasilają się przy uprawianiu sportu, aktywnościach wymagających pozycji narciarskiej, wchodzeniu/schodzeniu ze schodów.
Kolano skoczka – diagnostyka
- badanie kliniczne przez lekarza ortopedę
- wywiad
- rentgen w celu wykluczenia innych schorzeć
- badanie rozstrzygające: usg i rezonans magnetyczny
Kolano skoczka – leczenie
Schorzenie zwane kolanem skoczka może przebiegać w dwóch fazach: ostrej i przewlekłej.
Faza ostra
W początkowej, ostrej fazie schorzenia stosuje się leczenie zachowawcze:
- odciążenie chorej kończyny, czyli przerwanie treningu, ograniczenie chodzenia na 4-6 tygodni
- przy bardzo dużych dolegliwościach bólowych kończynę można umieścić na krótki czas (około 10-14 dni) w ortezie ustawionej w wyproście
- leki przeciwzapalne i przeciwbólowe
- chłodzenie
- maści przeciwzapalne i przeciwobrzękowe
- fizykoterapia: krioterapia i jonoforeza przeciwzapalna
- kinezjotaping, czyli oklejanie kolana specjalnymi plastrami w taki sposób, aby zmniejszyć ból i obrzęk
Faza ostra trwa najczęściej 4-6 tygodni. Po jej wygaszeniu zmniejszają się dolegliwości bólowe. Należy wówczas rozpocząć ćwiczenia rozciągające mięsień czworogłowy. Stopniowy powrót do treningu można rozpocząć po 4-12 tygodniach.
Faza przewlekła
Niestety często zdarza się, że pacjenci lekceważą pierwsze oznaki schorzenia, nie zgłaszają się do lekarza i kontynuują treningi. Takie postępowanie prowadzi do zwielokrotniania się mikrourazów, które nie mają szansy się wygoić. Efektem może być powstawanie zwapnień w więzadle, w miejscach mikrouszkodzeń. Złogi wapnia (zwapnienia) są uważane za jedną z podstawowych przyczyn bólu. Leczenie stanu przewlekłego zapalenia więzadła właściwego rzepki jest znacznie trudniejsze od leczenia fazy ostrej i zaczyna się od wygaszenia ostrych dolegliwości bólowych. Stosuje się analogiczne zalecenia jak opisane powyżej, dotyczące wygaszania stanu ostrego. Po wygaszeniu ostrych dolegliwości bólowych zaleca się rozpoczęcie ćwiczeń rozciągających mięsień czworogłowy i stopniowy powrót do sportu.
W sytuacji, gdy dolegliwości bólowe nie ustąpią mimo zastosowania się do zaleceń i gdy w więzadle doszło do powstania zwapnień, stosuje się zabiegi fali uderzeniowej. Ten sam typ zabiegu stosuje się w przypadku kamicy nerkowej do rozbijania kamieni nerkowych. Zabieg polega na przyłożeniu do miejsca występowania zwapnień specjalnej głowicy, emitującej wysokoenergetyczną falę ultradźwiękową. Jest to ten sam typ fali dźwiękowej występującej w przyrodzie, na przykład podczas uderzenia pioruna lub przy przekraczaniu przez samolot bariery dźwiękowej. Fala uderzeniowa rozbija złogi wapnia, które następnie są wchłaniane. Dodatkowo przyspiesza proces regeneracji tkanki poprzez stymulację metabolizmu, pobudzenie cyrkulacji krwi i zwiększenie produkcji kolagenu.
Leczenie za pomocą PRP (płytko pochodny czynnik wzrostu)
Każdy proces gojenia tkanek miękkich ma trzy fazy:
- pierwsza – okres zapalny, trwa około 3 tygodnie. W tym czasie organizm „oczyszcza” uszkodzone tkanki.
- druga (pomiędzy 5-12 tygodniem od urazu) to czas gojenia się uszkodzenia. W tym czasie zachodzą procesy naprawy uszkodzonych tkanek miękkich.
- trzecia (remodeling) – dochodzi do przebudowy powstałej tkanki, tak, aby w pełni spełniała ona swoją funkcję. Ostatnia faza, w niektórych przypadkach, może trwać nawet do 12 miesięcy po urazie.
Przy entezopatii, czyli w przewlekłych mikrouszkodzeniach przyczepów ścięgien do kości, dochodzi do zaburzenia drugiej fazy (gojenia). W większości przypadków jest to spowodowane powtarzającymi się w tym okresie urazami (brak przerwy treningowej ), co w konsekwencji prowadzi do zaburzenia ukrwienia i powstania uszkodzenia, które nie chce się goić. W takich przypadkach podaje się czynniki, które mają za zadanie pobudzić proces gojenia.
Najpopularniejszym preparatem jest żel bogato płytkowy, który zawiera bardzo wysoką ilość białek, wytwarzanych przez płytki krwi. Białka te pobudzają procesy regeneracyjne. W tej metodzie wykorzystywana jest własna krew pacjenta. Nie ma więc ryzyka przeniesienia chorób wirusowych, ani wystąpienia reakcji uczuleniowej.
Wadą tej metody jest bolesność podania. Zabieg można wykonać w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, krótkim dożylnym. Przy wykonaniu zabiegu w znieczuleniu miejscowym pacjent musi się liczyć z dużymi dolegliwościami bólowymi. Z kolei wykonanie zabiegu w warunkach szpitalnych, w znieczuleniu ogólnym, krótkim dożylnym znacznie zmniejsza dolegliwości bólowe.
Opis zabiegu podania PRP
Pacjent przychodzi do szpitala na kilka godzin. Na początku od pacjenta pobierane jest około 40 ml krwi. Pobraną krew wiruje się przez kilka minut w sterylnych probówkach, dzięki czemu dochodzi do oddzielenia się osocza, zawierającego wysoką koncentrację płytek krwi, bogatych w czynniki wzrostu. Następnie, pod kontrolą usg podaje się uzyskany koncentrat (około 2-5 ml) dokładnie w uszkodzone miejsce.
Orientacyjny czas zabiegu: 30 min
Typ znieczulenia: zabieg ten można wykonać w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, krótkim dożylnym. Przy wykonaniu zabiegu w znieczuleniu miejscowym pacjent musi się liczyć z dużymi dolegliwościami bólowymi. Wykonanie zabiegu w warunkach szpitalnych, w znieczuleniu ogólnym, krótkim dożylnym znacznie zmniejsza dolegliwości bólowe.
Pobyt w szpitalu: pacjent przychodzi do szpitala w dniu zabiegu. Wszystkie badania oraz konsultację anestezjologiczną wykonuje się wcześniej, przed przyjęciem do szpitala. Lekarz wypisuje pacjenta do domu kilka godzin po zabiegu.
Leczenie operacyjne
Stosuje się, gdy zawiedzie leczenie zachowawcze i leczenie przy pomocy PRP.
Opis zabiegu: zabieg wykonuje się na otwarto. Polega on na wycięciu zbliznowacenia niegojącej się tkanki oraz na nawierceniu elementów kostnych przy przyczepie więzadła właściwego rzepki, co pobudza proces gojenia więzadła. Jeśli w tkance występują zwapnienia chirurg również usuwa je w trakcie operacji.
Po zabiegu w zszytej ranie, z reguły, nie pozostawia się drenu.
Orientacyjny czas zabiegu: 30-40 minut
Typ znieczulenia: najczęściej – znieczulenie podpajęczynówkowe. Na życzenie pacjenta można podać leki nasenne. Jeśli pacjent nie wyraża zgody na znieczulenie przewodowe lub, gdy istnieją przeciwwskazania medyczne do zastosowania tego typu znieczulenia, wykonuje się znieczulenie ogólne
Pobyt w szpitalu: pacjent przychodzi do szpitala w dniu zabiegu. Wszystkie badania oraz konsultację anestezjologiczną wykonuje się wcześniej, przed przyjęciem do szpitala. Lekarz wypisuje pacjenta do domu następnego dnia po operacji.
Postępowanie pooperacyjne
Po operacji przez 2 tygodnie pacjent ma nogę w ortezie w pełnym wyproście.
1 tydzień
- przez pierwsze dni po operacji kończynę należy chłodzić co 2-3 godziny przez 20 min. Chłodzenie ma działanie przeciwbólowe i przeciwobrzękowe, należy je stosować tak długo jak długo występują objawy
- pacjent przyjmuje leki przeciwbólowe do momentu ustania objawów bólowych
- wizyta kontrolna po 7 dniach. Na wizycie lekarz ocenia ranę pooperacyjną i zmienia opatrunek
2 tydzień
- wizyta kontrolna w 14 dobie po operacji
- jeśli rana jest wygojona, zdejmowane są szwy i zlecana jest rehabilitacja. W pierwszym okresie jest to fizykoterapia pobudzająca procesy regeneracyjne więzadła właściwego rzepki: pole magnetyczne, laser, ultradźwięki.
Pacjent w tym okresie może normalnie chodzić. W przypadku pracowników umysłowych w tym okresie możliwy jest już powrót do pracy. Po trzecim tygodniu pacjent może prowadzić samochód. Zakazane jest uprawianie sportu. Wykluczony jest nawet rower, który również może powodować przeciążenie więzadła właściwego rzepki.
6 tydzień
- kolejna kontrola, na której oceniane są dolegliwości bólowe. Zalecane jest wykonanie badania usg w celu oceny stopnia regeneracji tkanki. Jeśli w badaniu usg widoczna będzie regeneracja tkanek, pacjent może rozpocząć kinezoterapię polegającą na wykonywaniu ćwiczeń rozciągających mięsień czworogłowy
- w zależności od stopnia procesu gojenia lekarz może również zlecić zabiegi biostymulujące, czyli kontynuację laseroterapii, pola magnetycznego i ultradźwięków
- po 6-8 tygodniach od zabiegu wdrażane są sporty lekko obciążające kolano, np. spokojny jogging na ograniczone odległości, rower bez dużego obciążania
12 tydzień
- kolejna wizyta kontrolna, w trakcie której oceniana jest funkcja stawu kolanowego
- zalecane dalsze rozciąganie mięśnia czworogłowego
- zalecany jest kinezjotaping w celu odciążenia rzepki
Powrót do normalnej aktywności: 3-6 miesiąc od operacji. Pracownicy wykonujący lekką pracę fizyczną mogą wrócić do pracy po 2,5-3 miesiącach. Osoby wykonujące ciężką pracę fizyczną mogą wrócić do pracy po 3-4 miesiącach.
Autor: Rafał Mikusek – ortopeda traumatolog