Spis treści
Informacje ogólne
Torebka stawowa to osłona stawu łącząca powierzchnie stawowe kości. Składa się z dwóch warstw:
- błony włóknistej – zewnętrznej (grubej i mocnej, zbudowanej głównie z włókien kolagenowych)
- błony maziowej – wewnętrznej (cienkiej i delikatnej). Błona maziowa wytwarza maź (płyn stawowy), który wypełnia przestrzenie międzykostne i zmniejsza tarcie.
Zarastające zapalenie torebki stawowej to schorzenie, w którym dochodzi do bardzo dużego odczynu zapalnego w torebce stawowej. Prowadzi to do zwłóknienia zewnętrznej warstwy torebki (błony włóknistej), co z kolei prowadzi do ograniczenia ruchomości (sztywność barku – tzw. bark zamrożony).
Przyczyny
Zarastające zapalenie torebki stawowej może mieć dwie przyczyny:
- przyczyny ogólnoustrojowe, np. zwykła infekcja wirusowa (najczęściej występująca przyczyna) lub nieswoiste reaktywne zapalenia stawów (choroby z grupy chorób reumatycznych). Infekcja wirusowa może mieć miejsce nawet około 8 tygodni przed wystąpieniem objawów zarastającego zapalenia torebki stawowej.
- uraz – mechaniczne uszkodzenie struktur wewnątrzstawowych w stawie ramiennym. Najczęściej przyczyną wyjściową jest zapalenie lub uszkodzenie bicepsa, które powoduje drażnienie torebki, a tym samym prowadzi do masywnego odczynu zapalnego.
Objawy
Bardzo silny ból, rozlany po całym barku, nasilający się w nocy i przy ruchach barku. Z czasem dochodzi do zesztywnienia barku, a tym samym do ograniczonej ruchomości stawu.
Zapalenie torebki stawowej przebiega w dwóch fazach:
- ostrej
W tej fazie dolegliwości bólowe są najostrzejsze, występują bóle nocne. Faza ta trwa najczęściej 4-6 tygodni. Przy nieprawidłowo prowadzonym leczeniu ta faza może trwać dłużej, nawet do 6 miesięcy.
- zejściowej
Dolegliwości bólowe zmniejszają się, wygasają bóle nocne, ale pozostaje ograniczenie ruchomości.
Diagnostyka
- wywiad lekarski
- badanie kliniczne przez lekarza ortopedę
- rentgen (celem wykluczenia innych schorzeń barku)
- badanie rozstrzygające: usg lub rezonans magnetyczny
Leczenie
Rodzaj leczenia zależy od fazy choroby w jakiej znajduje się pacjent.
Fazę ostrą, która charakteryzuje się występowaniem bóli nocnych, leczy się stosując:
- unieruchomienie w ortezie przez 2-4 tygodnie
- leki przeciwzapalne i przeciwbólowe
- maści przeciwzapalne i przeciwbólowe
- fizykoterapię: krioterapię, jonoforezę
- czasami podaje się sterydowy lek przeciwzapalny w formie zastrzyku do stawu
Najważniejsze, aby pacjent w fazie ostrej nie wykonywał żadnych ćwiczeń i pozostawił kończynę w unieruchomieniu. Ruch zaostrza stan i powoduje wydłużenie procesu leczenia.
Leczenie operacyjne w fazie ostrej jest błędem.
Po wygaszeniu fazy ostrej (za ten moment uznaje się ustanie bóli nocnych) lekarz zleca próby rozćwiczenia torebki stawowej (kinezoterapia). Jeśli powrócą wtedy bóle nocne, oznacza to, że faza ostra nie jest jeszcze zakończona i należy ponownie unieruchomić kończynę na okres 2-4 tygodni i przyjmować leki przeciwzapalne. Wizyty kontrolne u lekarza powinny odbywać się co 2-4 tygodnie, co pozwala na bieżąco monitorować stan pacjenta i wprowadzić ewentualne zmiany w leczeniu. Po ostatecznym ustąpieniu bóli nocnych lekarz zleca kinezoterapię (ćwiczenia mające na celu rozćwiczenie torebki stawowej). Kinezoterapia trwa około 3-4 miesięcy, czasem pół roku.
W przypadku, gdy kinezoterapia okaże się nieskuteczna i dojdzie do zesztywnienia barku (bark zamrożony) lekarz proponuje leczenie operacyjne. Ryzyko wystąpienia zesztywnienia po wygaszeniu fazy ostrej jest mniejsze, gdy pacjent szybko zgłosi się do lekarza po wystąpieniu pierwszych objawów. Leczenie operacyjne wykonuje się artroskopowo. Polega ono na przecięciu torebki stawowej, czyli kapsulotomii, co powoduje zwiększenie możliwości ruchowych. Po operacji należy szybko rozpocząć kinezoterapię (najlepiej w ramach stacjonarnej rehabilitacji w szpitalu). W przypadku zaniechania ćwiczeń może dojść do zbliznowacenia torebki stawowej i nawrotu schorzenia.
Czasem w przypadku uszkodzenia mechanicznego konieczne jest leczenie dwuetapowe. Takie leczenie dwuetapowe musi być zastosowane wtedy, gdy zapalenie torebki stawowej jest zainicjowane uszkodzeniami struktur śródstawowych, wymagających naprawy chirurgicznej. W większości tych uszkodzeń po naprawie chirurgicznej wymagane jest unieruchomienie przez 2-3 dni do tygodnia.
Autor: Rafał Mikusek – ortopeda traumatolog