Zapalenie bicepsa

Przyczyny

Zapalenie bicepsa to odczyn zapalny w ścięgnie głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia potocznie zwanego bicepsem.

Zapalenie bicepsa może mieć następujące przyczyny:

• mechaniczna. Do zapalenia bicepsa z powodu urazu mechanicznego może dojść w wyniku nagłego ruchu np. szarpnięcia lub jako rezultat przewlekle wykonywanych czynności/ruchów. W wyniku tego urazu może dochodzić do następujących typów uszkodzenia indukujących proces zapalny:
• uszkodzenie o typie rozerwania ścięgna
• niestabilność bicepsa
• uszkodzenie typu SLAP
• ogólnoustrojowa. Przyczyny ustrojowe mogą być np. poinfekcyjne. Pacjent ma infekcję, organizm, chcąc zwalczyć wirusy lub bakterie powodujące infekcję, produkuje przeciwciała, które, zamiast atakować patogeny wywołujące tę chorobę, atakują błonę maziową bicepsa. Mówi się wtedy o reaktywnym zapaleniu bicepsa. Może się też zdarzyć, że zapaleniu bicepsa towarzyszyć będzie zapalenie torebki stawowej.
  Do zapalenia bicepsa w wyniku przyczyn ogólnoustrojowych może dochodzić również np. w chorobach autoimmunologicznych (choroby, w których organizm zaczyna produkować białka obronne, które z nieznanych powodów, atakują jego własne tkanki), w szczególności w chorobach reumatycznych (reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów).

Objawy

Zapalenie bicepsa cechuje się niezbyt charakterystycznymi dolegliwościami bólowymi w przedniej części stawu ramiennego, promieniującymi wzdłuż bicepsa po przedniej powierzchni ramienia. Dość charakterystyczne jest to, że ból może się pojawić się przy ruchach przedramienia takich jak: zmiana biegów w samochodzie lub otwieranie drzwi.

Diagnostyka

• szczegółowy wywiad lekarski (pytania np. o infekcje, choroby współistniejące, rodzaj ostatnio wykonywanych rutynowo lub nie rutynowo aktywności)
• badanie kliniczne przez lekarza ortopedę
• rentgen (nie pokaże bicepsa, ale pomoże wykluczyć możliwe inne schorzenia bicepsa lub ewentualne złamania kości)
• usg
• rezonans magnetyczny

Rodzaj leczenia zależy od przyczyny zapalenia bicepsa.

Leczenie zachowawcze

Reaktywne zapalenie bicepsa wywołane czynnikami ogólnoustrojowymi leczy się zachowawczo stosując:

• unieruchomienie
• niesteroidowe leki przeciwzapalne
• fizykoterapię: krioterapię, jonoforezę
• przy przewlekłych zapaleniach – zabiegi biostymulujące procesy regeneracyjne ścięgna, niekiedy iniekcje sterydowe)

Leczenie operacyjne

W przypadku, gdy zapalenie bicepsa jest wywołane czynnikami mechanicznymi (rozerwanie, pęknięcie, niestabilność bicepsa) leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatu, ponieważ nie usuwa czynnika powodującego proces zapalny. W tego typu zapaleniu najskuteczniejsze będzie leczenie operacyjne. Niekiedy w pierwszym etapie można zastosować leczenie zachowawcze, jednak najczęściej jest ono nieskuteczne i trzeba wdrożyć leczenie operacyjne.

Możliwe są dwa rodzaje zabiegów wykonywanych metodą artroskopową: tenotomia i tenodeza

Tenotomia

Zabieg tenotomii polega na odcięciu przyczepu nadpanewkowego ścięgna głowy długiej bicepsa. Odcięty biceps zsuwa się poniżej linii stawu ramiennego do rowka międzyguzkowego i skleja z pozostałymi tkankami, podejmując swoją funkcję. Ponieważ ścięgno drugiej głowy mięśnia dwugłowego jest nieuszkodzone ubytek siły mięśniowej po tym zabiegu to około 20%. Ten zabieg wykonuje się u osób starszych, które nie potrzebują już tak dużej siły mięśniowej w ręku, czyli u kobiet powyżej 45 roku życia i u mężczyzn powyżej 65 roku życia. U bardzo szczupłych kobiet, które przywiązują dużą wagę do swojego wyglądu czasem zamiast zabiegu tenotomii wykonuje się tenodezę. Związane jest to z tym, że u osób szczupłych po tenotomii może wystąpić niepożądany efekt kosmetyczny w postaci widocznej deformacji (widocznie uwypukli się biceps). Zabieg tenotomii wiąże się ze znacznie krótszą rehabilitacją w porównaniu do zabiegu tenodezy.

Orientacyjny czas zabiegu: ok. 1h

Typ znieczulenia: ogólne dotchawicze

Pobyt w szpitalu: Pacjent przychodzi do szpitala w dniu zabiegu. Wszystkie badania oraz konsultacja anestezjologiczna wykonywane są wcześniej. Następnego dnia po operacji, jeśli nie ma żadnych powikłań, usuwany jest dren, pacjent dostaje instruktaż rehabilitacji i jest wypisywany do domu.

Postępowanie pooperacyjne

Pierwszy tydzień po operacji

Pierwsza kontrola poszpitalna, zdjęcie szwów po 7 dniach. Na wizycie pacjent dostaje skierowanie na rehabilitację.
Przez pierwszy tydzień po operacji pacjent przyjmuje leki przeciwbólowe. Zazwyczaj nie ma konieczności podawania leków przeciwkrzepliwych, ani antybiotyku. Operowany bark powinien być chłodzony co 2-3 h przez 10-15 min, dzięki czemu zmniejszony będzie obrzęk i dolegliwości bólowe. Operowana kończyna powinna być unieruchomiona przez cały czas w ortezie ramiennej.
Pierwszego dnia po operacji bark może być mocno spuchnięty. Opuchlizna zmniejsza się zazwyczaj w ciągu 48h.

Drugi – szósty tydzień po operacji

Operowana kończyna powinna być unieruchomiona do momentu ustąpienia dolegliwości bólowych.

Rehabilitacja w 2-6 tygodniu:

• 2-3 razy w tygodniu
• Kinezoterapia: Stosuje się ćwiczenia oparte na ruchach czynnych i biernych. Stosuje się też ćwiczenia mobilizujące łopatkę, a także czynne ćwiczenia łokcia, nadgarstka oraz palców, aby nie doprowadzić do przykurczy, które mogą być następstwem unieruchomienia.
• Fizykoterapia: zabiegi elektrostymulacji stożka rotatorów i mięśnia naramiennego, pole magnetyczne, krioterapia z azotem.

Kontrola lekarska w szóstym tygodniu od operacji. Większość pacjentów jeśli była wykonywana tylko tenotomia bicepsa odzyskuje pełną sprawność barku i nie wymaga dalszej rehabilitacji.

Tenodeza

Zabieg tenodezy polega na odcięciu i przeniesieniu przyczepu bicepsa poniżej linii stawu ramiennego, czyli do guzka międzypanewkowego. Ten zabieg wykonuje się u kobiet poniżej 45 roku życia i u mężczyzn poniżej 65 roku życia, czyli u osób młodych, aktywnych lub wykonujących pracę fizyczną.

Orientacyjny czas zabiegu: ok. 2h

Typ znieczulenia: ogólne dotchawicze

Pobyt w szpitalu: Pacjent przychodzi do szpitala w dniu zabiegu. Wszystkie badania oraz konsultacja anestezjologiczna wykonywane są wcześniej. Następnego dnia po operacji, jeśli nie ma żadnych powikłań, usuwany jest dren, pacjent dostaje instruktaż rehabilitacji i jest wypisywany do domu.

Postępowanie pooperacyjne

Pierwszy tydzień po operacji

Pierwsza kontrola poszpitalna, zdjęcie szwów po 7 dniach. Na wizycie pacjent dostaje skierowanie na rehabilitację.
Przez pierwszy tydzień po operacji pacjent przyjmuje leki przeciwbólowe. Zazwyczaj nie ma konieczności podawania leków przeciwkrzepliwych, ani antybiotyku. Operowany bark powinien być chłodzony co 2-3 h przez 10-15 min, dzięki czemu zmniejszony będzie obrzęk i dolegliwości bólowe. Operowana kończyna powinna być unieruchomiona przez cały czas w ortezie ramiennej.
Pierwszego dnia po operacji bark może być mocno spuchnięty. Opuchlizna zmniejsza się zazwyczaj w ciągu 48h.

Drugi – czwarty tydzień po operacji

Operowana kończyna powinna być unieruchomiona w ortezie ramiennej, zdejmowanej tylko na czas rehabilitacji.

Rehabilitacja w 2-4 tygodniu:

• 2-3 razy w tygodniu
• Kinezoterapia: Stosuje się ćwiczenia oparte na ruchach biernych. Nie wolno wykonywać ruchów czynnych w stawie ramiennym jak również stawem łokciowym. Stosuje się też ćwiczenia mobilizujące łopatkę, a także czynne ćwiczenia nadgarstka oraz palców, aby nie doprowadzić do przykurczy, które mogą być następstwem unieruchomienia.
• Fizykoterapia: zabiegi elektrostymulacji stożka rotatorów i mięśnia naramiennego, pole magnetyczne, krioterapia z azotem.

Czwarty – ósmy tydzień po operacji

Kontrola lekarska czwartym tygodniu od operacji. Lekarz ocenia stopień zaniku mięśniowego i zakres ruchu w stawie ramiennym oraz zleca kolejną rehabilitację. Zdejmowana jest orteza.

Rehabilitacja w 4-8 tygodniu
Orteza jest zdjęta. Po 6 tygodniach większość pacjentów jest w stanie jeździć samochodem i pracować przy komputerze.

Ćwiczenia wykonywane samodzielnie przez pacjenta:
Pacjent powinien samodzielnie ćwiczyć 2-3 razy dziennie. Powinien wykonywać ćwiczenia mobilizujące łopatkę, ćwiczenia czynne i bierne ćwiczące zakres ruchu stawu ramiennego, ćwiczenia wzmacniające mięsień naramienny i mięśnie stożka rotatorów.

Rehabilitacja z fizjoterapeutą:

• 2-3 razy w tygodniu
• Kinezoterapia: mobilizacja stawu ramiennego, łopatki, ćwiczenia czynne i bierne zakresu ruchu, ćwiczenia wzmacniające mięsień naramienny i mięśnie stożka rotatorów
• Fizykoterapia: krioterapia z azotem, pole magnetyczne

Ósmy – dwunasty tydzień po operacji

W tym okresie większość pacjentów nie wymaga rehabilitacji z fizjoterapeutą, odzyskuje 90% zakresu ruchu w stawie ramiennym. Pełną sprawność i ruchomość barku pacjenci ci odzyskują po kolejnych 3 miesiącach, ćwicząc samodzielnie w domu. Powrót do sportu oraz wykonywania ruchów podobnych do rzutu piłką bejsbolową jest możliwy po około 6 miesiącach od operacji.

Autor: Rafał Mikusek – ortopeda traumatolog