Spis treści

 

 


Chondromalacja rzepki – co to jest?

 Chondromalacja rzepki to inaczej rozmiękanie chrząstki stawowej rzepki.  Jest to jedno z najczęstszych schorzeń kolana, występujące znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Chrząstka rzepki pełni funkcję podporową oraz zapewnia prawidłowy ruch w stawie. Zdrowa chrząstka jest elastyczna. Aby zapewnić  ślizg w stawie kolanowym chrząstka musi być też gładka oraz wytrzymała na ścieranie i zgniatanie. W wyniku chonodromalacji chrząstka rzepki staje się miękka, pęka, pojawiają się w niej ubytki. Skutkiem tego znacznie gorzej chroni warstwy położone głębiej – tkankę podchrzęstną i kostną.

Chrząstka sama w sobie nie boli, ponieważ nie jest unerwiona. Dobrze unerwiona jest warstwa podchrzęstna, która leży pod chrząstką. Dlatego też uszkodzeniom chrząstki może towarzyszyć bardzo duży ból, który jest wynikiem podrażnienia warstwy podchrzęstnej.

 

 


Chondromalacja rzepki – stopnie uszkodzenia chrząstki

W chondromalacji rzepki do określenia stopnia uszkodzenia chrząstki stosuje się skalę Outerbridge’a:

  • I stopień – widoczne jest rozmiękanie chrząstki (chonodromalacja),
  • II stopień – uszkodzenie warstwy powierzchniowej, pojawiają się pęknięcia, chrząstka traci swoją gładkość, staje się „włókienkowata”, obszar uszkodzenia jest dość mały – około 1 cm.
  • III stopień – pęknięcia sięgają warstwy głębokiej, powstają ubytki chrzęstne, ale nie dochodzą do kości, obszar uszkodzenia – powyżej 1 cm
  • IV stopień – głębokie uszkodzenie ze zdartą pokrywą chrzęstną, ubytki chrząstki sięgają do kości. Najczęściej ten stopień występuje w uszkodzeniach typowo mechanicznych, w wyniku których dochodzi do wgniecenia chrząstki. W niektórych wypadkach takie uszkodzenie po zastosowaniu odciążenia samo się wygaja. W przypadku zmian o typie zwyrodnieniowym z reguły ubytek w chrząstce nie wygaja się samoistnie.

Skala Outerbridge’a została stworzona do oceny chrząstki w badaniu artroskopowym. Niekiedy tę skalę stosuje się w opisie badań USG i MRI (rezonansu magnetycznego), jednak prawidłowo powinno się ją stosować tylko w badaniu artroskopowym. 

 

 


Chondromalacja rzepki – przyczyny

Chondromalacja rzepki może mieć różne przyczyny:

  • płeć – kobiety są znacznie bardziej narażone niż mężczyźni. Wynika to z odmiennej od mężczyzn budowy anatomicznej. Kobiety mają szerszą miednicę, przez co przyczep aparatu wyprostnego jest przesunięty bardziej do boku niż u mężczyzn. To powoduje większą skłonność rzepki do lateralizacji (uciekania na bok) i bocznego przyparcia oraz prowadzi do chonodromalacji, a następnie do zmian zwyrodnieniowych rzepki.
  • nieprawidłowości w położeniu rzepki, np. wysokie ustawienie rzepki, boczne przyparcie lub
    lateralizacja, niestabilność rzepki
  • brak ruchu – chrząstka znacznie gorzej się regeneruje, ponieważ nie jest unaczyniona. Odżywianie chrząstki zachodzi poprzez płyn stawowy i jest wspomagane poprzez ruch w stawie. Przy ruchu zachodzi „pompowanie” płynu stawowego do chrząstki, dzięki czemu dostarczane są substancje odżywcze. Jeżeli nie ma ruchu i staw jest nieużywany lub używany
    niewystarczająco, chrząstka jest znacznie gorzej odżywiona i może dochodzić do degeneracji chrząstki.
  • pozycja siedząca – pozycja siedząca nie jest fizjologiczną i naturalną pozycją dla człowieka. Człowiek był przystosowany do biegania, chodzenia lub odpoczywania leżąc. Zbyt częste i długie przebywanie w pozycji siedzącej jest niekorzystne dla stawu rzepkowo-udowego, gdyż w tej pozycji rzepka jest przyciśnięta do bloczka kości udowej. Może to prowadzić do uszkodzeń struktury chrzęstnej.
  • zbyt intensywna aktywność opierająca się na powtarzalnych ruchach, na przykład: statyczne pozycje powodujące wzmożone dociskanie rzepki do kości udowej (sporty zawierające pozycję narciarską), powtarzające się uderzenia rzepki o bloczek kości udowej (wielokrotne pady, uderzenia w rzepkę np. kopnięcia)
  • słabe mięśnie tworzące aparat stabilizujący kolano

 

 


Chondromalacja rzepki – objawy

Chondromalacja rzepki ma niecharakterystyczne objawy – najczęściej jest to ból z przodu kolana. Dolegliwości bólowe nasilają się przy długotrwałym przebywaniu w pozycji siedzącej, wchodzeniu/schodzeniu ze schodów (przy czym schodzenie daje znacznie mocniejsze dolegliwości bólowe), siadaniu/wstawaniu z krzesła. Ból jest większy również w trakcie aktywności sportowych wykonywanych w pozycji narciarskiej (na lekko ugiętych kolanach), takich jak na przykład: step, jazda na nartach, fitness. Dolegliwości nasilają się też przy zmianach pogody, przy wilgotnej i zimnej aurze.

Chondromalacja rzepki z reguły przebiega w fazach: zaostrzeń i zmniejszenia dolegliwości bólowych. W trakcie zaostrzenia, które może być związane z przeciążeniem stawu kolanowego lub ze zmianami pogody, nasilają się dolegliwości bólowe, może pojawić się też obrzęk stawu kolanowego. W fazie remisji, czyli ustąpienia dolegliwości bólowych, niektórzy pacjenci nie odczuwają dolegliwości bólowych w ogóle.

 

 


Chondromalacja rzepki – diagnostyka

Wybór metody diagnostycznej zależy w dużym stopniu od tego czy u pacjenta zachodzi konieczność wykonania zabiegu operacyjnego. Operacje wykonuje się stosunkowo rzadko, ponieważ z reguły leczenie  zachowawcze daje dobre efekty. Z kolei leczenie chirurgiczne jest skomplikowane i wymaga od pacjenta zaakceptowania pewnych ograniczeń. Większość chirurgów przyjmuje, że operacje można wykonać po 6-9 miesięcznym okresie rehabilitacji.

W przypadku gdy operacja nie jest konieczna diagnostyka ogranicza się do:

  • badania klinicznego przez lekarza ortopedę
  • wywiadu
  • w niektórych przypadkach badanie rezonansu magnetycznego

W przypadku konieczności wykonania operacji:

  • rentgen w projekcji AP + bok i w projekcji Merchanta
  • rezonans magnetyczny

Badanie usg jest nieprzydatne, gdyż w tym badaniu bardzo trudno jest dotrzeć głowicą ultrasonografu do struktur, które powinny być zbadane, czyli do rzepki i bloczka kości udowej.

 

 


Chondromalacja rzepki – leczenie fazy ostrej 

Chondromalacja rzepki w ostrej fazie choroby, w czasie której ból nasila się, wymaga zastosowania:

  • fizykoterapii: krioterapii, jonoforezy przeciwzapalnej, ewentualnie pola magnetycznego
  • farmakologicznego leczenia przeciwbólowego i przeciwzapalnego
  • maści przeciwzapalnych i przeciwbólowych
  • odpoczynku, odciążenia kończyny (czasem konieczne jest zwolnienie z pracy)

Po ustąpieniu fazy ostrej rozpoczyna się drugi etap leczenia. Rodzaj leczenia zależy po pierwsze od stopnia nasilenia zmian, po drugie od tego czy występują anomalie w budowie stawu rzepkowo-udowego. W większości przypadków, pomimo że  u pacjenta występują nieprawidłowości w budowie stawu rzepkowo-udowego,  leczenie rozpoczyna się od rehabilitacji. Większość chirurgów leczenie operacyjne stosuje  dopiero po okresie co najmniej 6 miesięcy rehabilitacji.

 

 


Chondromalacja rzepki – leczenie fazy przewlekłej

Leczenie zdecydowanej większości pacjentów w fazie przewlekłej będzie polegało na:

  • modyfikacji treningu sportowego

U osób wyczynowo trenujących sport zalecana jest taka modyfikacja treningu sportowego, aby w maksymalny sposób odciążyć staw rzepkowo-udowy. Osoby rekreacyjnie trenujące sporty, sprzyjające przeciążeniom stawu rzepkowo-udowego (wszystkie sporty, które bazują na pozycji narciarskiej, na przykład: aerobik, stepper, siatkówka, itd.) powinny zmodyfikować rodzaj aktywności fizycznej na taką, która nie będzie powodowała tych przeciążeń. Bardzo dobrym ćwiczeniem przy chondromalacji stawu rzepkowo-udowego  jest jazda na rowerze minimum 3 razy w tygodniu po 30 -40 minut. Niezwykle istotna jest pozycja na rowerze – siodełko powinno być ustawione na takiej wysokości, aby w trakcie pedałowania noga, która jest na dole, była wyprostowana. W przypadku osób prowadzących mało aktywny tryb życia jednym z elementów leczenia jest  zwiększenie aktywności fizycznej. Zaleca się rekreacyjne uprawianie sportu, nie obciążającego stawu rzepkowo-udowego.

  • fizykoterapia: pole magnetyczne, ultradźwięki, borowiny
  • terapia manualna rzepki prowadzona przez rehabilitanta (specjalny masaż rzepki)
  • ćwiczenia rozciągające mięsień czworogłowy i pasmo biodrowo-piszczelowe
  • ćwiczenia wzmacniające mięsień czworogłowy
  • możliwe są również zastrzyki dostawowe: z kwasem hialuronowym lub glikokortykosteroidami
  • inną terapią stosowaną również w przypadku zaawansowanej chondromalacji lub wczesnych zmian zwyrodnieniowych jest terapia orthokine. Ma ona potwierdzoną skuteczność w jednym badaniu klinicznym, jednak nie jest produktem dopuszczonym przez FDA na rynek amerykański.

 

 


Chondromalacja rzepki – leczenie operacyjne

Leczenie operacyjne chondromalacji stawu rzepkowo  – udowego przeprowadza się w następujących przypadkach:

  1. nieprawidłowej budowy elementów stawu, na przykład w:
    • niestabilności rzepki
    • bocznym przyparciu rzepki
    • wysokim ustawieniu rzepki
    • lateralizacji rzepki
    • niskim ustawieniu rzepki
    • koślawości stawu kolanowego
    • zmianach pourazowych spowodowanych nieprawidłowym zrostem po złamaniu rzepki
  1. artrozy stawu rzepkowo- udowego niewiadomego pochodzenia. Należy jednak pamiętać, że decyzja o leczeniu operacyjnym powinna być podejmowana bardzo ostrożnie. Operacje powinno się wykonać dopiero po co najmniej półrocznej rehabilitacji i tylko w przypadku, gdy wszystkie inne metody zachowawczego leczenia nie przyniosły efektu.
  2. urazowych uszkodzeń chrząstki spowodowanych stłuczeniem, nie poddających się leczeniu zachowawczemu

Leczenie operacyjne w przypadku nieprawidłowej budowy elementów stawu:

  • niestabilność rzepki
    • rekonstrukcja MPFL
    • przesunięcie guzowatości piszczeli
    • plastyka bloczka kości udowej
    • osteotomii rzepki
  • boczne przyparcie rzepki
    • uwolnienie troczków bocznych rzepki
  • wysokie ustawienie rzepki
    • osteotomia obniżająca guzowatości piszczeli
  • lateralizacja rzepki
    • osteotomia medializująca guzowatość piszczeli
  • niskie ustawienie rzepki
    • plastyka wydłużająca aparat wyprostny
  • koślawość stawu kolanowego
    • osteotomia szpotawiąca kości udowej
  • zmian pourazowych spowodowanych nieprawidłowym zrostem po złamaniu rzepki
    • zabieg osteotomii polegający na ponownym jej zespoleniu w prawidłowym ustawieniu

 

 


OSTEOTOMIA OBNIŻAJACA GUZOWATOŚCI PISZCZELI

Guzowatość piszczeli to wypukłe miejsce pod rzepką, na kości piszczelowej, do którego przyczepione jest więzadło właściwe rzepki. Więzadło właściwe rzepki to główne więzadło przenoszące działanie wyprostne mięśnia czworogłowego za pomocą rzepki. U osób o nieprawidłowej budowie stawu rzepkowo-udowego rzepka jest umiejscowiona zbyt wysoko i nieprawidłowo ustawia się względem bloczka kości udowej (struktury na udzie po której porusza się rzepka). W takich przypadkach stosuje się zabieg osteotomii obniżającej guzowatość piszczeli.

Zabieg polega na niepełnym odcięciu części kostnej guzowatości piszczeli, następnie przysunięciu jej do dołu  i zespoleniu w nowym miejscu dwiema śrubami. W niektórych wypadkach konieczne jest wydłużenie głowy prostej mięśnia czworogłowego uda. Przy prawidłowych wskazaniach ten zabieg daje bardzo dobre rezultaty, tzn. rzepka wraca do właściwego toru ruchu.

Zabieg wykonuje się w opasce Esmarcha, która zaciska kończynę powyżej kolana blokując dopływ krwi do kończyny. Po skończonym zabiegu chirurg zdejmuje opaskę i krew ponownie zaczyna dopływać do operowanej kończyny. Do rany pooperacyjnej lekarz zakłada dwa dreny, jeden w okolicy guzowatości piszczeli, drugi w stawie kolanowym. Jeśli nie ma żadnych powikłań dreny są zdejmowane następnego dnia, przy wypisie do domu.

Pacjent po operacji ma założoną ortezę na 6 tygodni. Do pierwszej wizyty kontrolnej, która ma miejsce 7 dni po zabiegu, ortezę utrzymuje się w pełnym wyproście. Przez następnie 5 tygodni (czyli do 6 tygodni po operacji) orteza ma ustawiony zakres ruchu 0-30 stopni.

 

 


Czas zabiegu, znieczulenie, pobyt w szpitalu

Orientacyjny czas zabiegu: 1h – 1.30 h

Typ znieczulenia:  najczęściej – znieczulenie podpajęczynówkowe. Na życzenie pacjenta można podać leki nasenne. Jeśli pacjent nie wyraża zgody na znieczulenie podpajęczynówkowe lub gdy istnieją przeciwwskazania medyczne do zastosowania tego typu znieczulenia wykonuje się znieczulenie ogólne dotchawicze.

W trakcie zabiegu na ogół wykonuje się śródoperacyjne badanie radiologiczne, dlatego też kobiety, które mają mieć przeprowadzony powyższy zabieg powinny sprawdzić czy nie są w ciąży.

 

Pobyt w szpitalu: pacjent przychodzi do szpitala w dniu zabiegu. Wszystkie badania oraz konsultację anestezjologiczną wykonuje się wcześniej. Następnego dnia po operacji, jeśli nie ma żadnych powikłań, lekarz usuwa dren i wypisuje pacjenta z instruktażem ćwiczeń do domu.

 


Postępowanie pooperacyjne

Po tej operacji w niektórych przypadkach może pojawić się obrzęk kolana. Jeżeli jest on bardzo duży i powoduje ból nie ustępujący po lekach przeciwbólowych, może to oznaczać, że kolano wymaga punkcji. U niektórych pacjentów pojawia się ból w tylnej okolicy uda. Mogą pojawić się również „siniaki” w tylnej okolicy uda schodzące na podudzie. Jest to normalne zjawisko spowodowane krwawieniem z miejsca po pobraniu przeszczepu.

 

Pierwszy tydzień po operacji

  • przez pierwsze dni po operacji kończynę należy chłodzić co 2-3 godziny przez 20 min. Chłodzenie ma działanie przeciwbólowe i przeciwobrzękowe, należy je stosować tak długo jak występują objawy
  • pacjent przyjmuje leki przeciwbólowe przez okres występowania objawów bólowych oraz leki przeciwkrzepliwe przez cały czas unieruchomienia, czyli przez 6 tygodni
  • po operacji pacjent ma założoną ortezę ustawioną w pełnym wyproście lub w zakresie ruchu 0-30 stopni przez 6 tygodni. Zakres ustawienia ortezy dobiera się na podstawie dolegliwości bólowych pacjenta
  • pierwsza wizyta kontrolna, zmiana opatrunku po 7 dniach. Na wizycie lekarz ocenia obrzęk kolana i proces gojenia ran. Po jednym lub dwóch tygodniach od operacji u pacjentów, którzy mieli ortezę ustawioną w pełnym wyproście, cześć chirurgów odblokowuje ortezę tak, aby można było wykonywać ruch w zakresie 0-30 stopni. Włączenie takiego zakresu ruchu znacznie ułatwia pacjentowi chodzenie. Ortezę należy mieć założoną cały czas, nawet w czasie snu.

 

Drugi tydzień po operacji

Druga wizyta kontrolna, zdjęcie szwów, pacjent dostaje skierowanie na rehabilitację.

BARDZO WAŻNE!

Po tym zabiegu nie wolno czynnie (czyli napinając mięśnie) zginać kolana, powyżej zakresu 30 stopni. Dozwolone są ruchy bierne, czyli takie przy których nie jest używany ani mięsień czworogłowy, ani pozostałe mięśnie biorące udział w zginaniu kolana. Takie ruchy bierne może wykonywać specjalna maszyna – szyna CPM. Zgina ona kolano za pacjenta. Szynę CPM warto wypożyczyć na 2-4 tygodnie, ponieważ ćwiczenia na tej maszynie przyspieszają i usprawniają rehabilitację.

W początkowym okresie zakres ruchu na szynie powinien wynosić 0-40 stopni. Z czasem zakres ruchu należy stopniowo zwiększać. Ćwiczenia na szynie CPM wykonuje się bez ortezy, kilka razy dziennie tak długo jak to możliwe. Po zakończonych ćwiczeniach pacjent powinien z powrotem założyć ortezę.

 

chondromalacja rzepki - rehabilitacja,szyna CPM

Rehabilitacja 2-6 tydzień 

 Częstość rehabilitacji: 2-3 razy w tygodniu

  • fizykoterapia: krioterapia, pole magnetyczne, elektrostymulacja mięśnia czworogłowego
  • kinezoterapia:
    • ćwiczenia bierne poprawiające zakres ruchu, do 6 tygodnia po zabiegu nie powinny być wykonywane ćwiczenia czynne
    • mobilizacja rzepki

 

Szósty tydzień po operacji

Trzecia wizyta kontrolna po 6 tygodniach. Lekarz ocenia obrzęk, stan kolana, jego funkcję i zleca dalszą rehabilitację. Na ogół w tym okresie odblokowuje się ortezę. Aby zapewnić komfort przez pierwsze dwa tygodnie, czyli od 6 do 8 tygodnia po operacji, zakres zgięcia ortezy jest zwiększany od 40 do 90 stopni.

Rehabilitacja 7-12 tydzień

Częstość rehabilitacji 3 razy w tygodniu

  • fizykoterapia: krioterapia, laser
  • kinezoterapia:
    • ćwiczenia poprawiające zakres ruchu, wzmacniające i rozciągające mięsień czworogłowy, w szczególności jego głowę przyśrodkową, która odpowiada za stabilizacje stawu rzepkowo-udowego
    • mobilizacja rzepki
  • dodatkowo można stosować kinezjotaping, czyli oklejanie rzepki specjalnymi plastrami w taki sposób, aby poprawić jej prawidłowe umiejscowienie w obrębie stawu rzepkowo-udowego

 

Dwunasty tydzień po operacji

Czwarta wizyta kontrolna po 12 tygodniach. Lekarz ocenia zakres ruchu, stopień zaników mięśniowych oraz dolegliwości bólowe i ogólną funkcję stawu.

Rehabilitacja 12-18 tydzień

Jeśli nie ma przeciwwskazań, rehabilitacja po 12 tygodniu może zostać zmniejszona do 1-2 razy w tygodniu.

  • fizykoterapia: krioterapia, laser
  • kinezoterapia:
    • ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mięsień czworogłowy, w szczególności jego głowę przyśrodkową, która odpowiada za stabilizacje stawu rzepkowo-udowego
    • jazda na rowerze stacjonarnym lub zwykłym. Kobiety powinny zwrócić uwagę, aby siodełko nie było ustawione za nisko. Prawidłowe ustawienie siodełka to takie, kiedy, w trakcie pedałowania, noga będąca na dole jest praktycznie wyprostowana.
  • dodatkowo można stosować kinezjotaping, czyli oklejanie rzepki specjalnymi plastrami w taki sposób, aby przywrócić jej prawidłowe umiejscowienie w obrębie stawu rzepkowo-udowego.

 

Osiemnasty tydzień po operacji

Piąta wizyta kontrolna po 18 tygodniach. Lekarz ocenia zakres ruchu, stopień zaników mięśniowych  oraz dolegliwości bólowe i ogólną funkcję stawu. W tym okresie u większości pacjentów, przy prawidłowo prowadzonej rehabilitacji, kolano zazwyczaj osiąga pełną funkcjonalność i nadaje się do użytkowania w zakresie dania codziennego.

W tym okresie pacjent może stopniowo wracać do aktywności sportowej, jednak zalecona jest modyfikacja treningu sportowego. Powinno się unikać ćwiczeń wymuszających statyczną pozycję narciarską, jak również ćwiczeń nadmiernie obciążających staw rzepkowo-udowy.

Powrót do normalnej aktywności:  4-6 miesiąc od operacji. Pracownicy wykonujący lekką pracę fizyczną mogą wrócić do pracy po 2-3 miesiącach. Osoby wykonujące ciężką pracę fizyczną mogą wrócić do pracy po 4-6 miesiącach. Jazda samochodem jest dozwolona po około 6-8 tygodniach od operacji.

 

 


PLASTYKA WYDŁUZAJĄCA APARAT WYPROSTNY STAWU KOLANOWEGO

W przypadku niskiego ustawienia rzepki względem bloczka kości udowej (miejsce na kości udowej po którym ślizga się rzepka) w trakcie ruchu zgięcia kolana dochodzi do większego  dociskania rzepki do bloczka kości udowej. Aby zmniejszyć to napięcie aparatu wyprostnego, wykonuje się zabieg operacyjny polegający na wydłużeniu głowy prostej mięśnia czworogłowego uda.

Zabieg wykonuje się w opasce Esmarcha, która zaciska kończynę powyżej kolana blokując dopływ krwi do kończyny. Po skończonym zabiegu chirurg zdejmuje opaskę i krew ponownie zaczyna dopływać do operowanej kończyny.

Pacjent po operacji ma założoną ortezę przez 4 tygodnie. Do pierwszej wizyty kontrolnej, która ma miejsce 7 dni po zabiegu, orteza jest utrzymywana w pełnym wyproście. Przez następnie 3 tygodnie (czyli do 4 tygodni po operacji) orteza ma ustawiony zakres ruchu 0-30 stopni.

 

 


Czas zabiegu, znieczulenie, pobyt w szpitalu

Orientacyjny czas zabiegu: 45 min-1h

Typ znieczulenia: najczęściej – znieczulenie podpajęczynówkowe. Na życzenie pacjenta można podać leki nasenne. Jeśli pacjent nie wyraża zgody na znieczulenie podpajęczynówkowe lub, gdy istnieją przeciwwskazania medyczne do zastosowania tego typu znieczulenia, wykonuje się znieczulenie ogólne dotchawicze.

Pobyt w szpitalu: pacjent przychodzi do szpitala w dniu zabiegu. Wszystkie badania oraz konsultację anestezjologiczną wykonuje się wcześniej. Następnego dnia po operacji, jeśli nie ma żadnych powikłań, pacjent dostaje instruktaż ćwiczeń i jest wypisywany do domu.

 

 


Postępowanie pooperacyjne

Po tej operacji u niektórych pacjentów może pojawić się obrzęk kolana. Jeżeli jest on bardzo duży i powoduje ból nieustępujący po lekach przeciwbólowych może to oznaczać, że kolano wymaga punkcji. Mogą pojawić się również siniaki w tylnej okolicy uda, schodzące na podudzie. Jest to normalne zjawisko spowodowane krwawieniem z miejsca po pobraniu przeszczepu.

 

Pierwszy tydzień po operacji

  • przez pierwsze dni po operacji kończynę należy chłodzić co 2-3 godziny przez 20 minut. Chłodzenie ma działanie przeciwbólowe i przeciwobrzękowe, należy je stosować tak długo jak występują objawy.
  • pacjent przyjmuje leki przeciwbólowe przez okres występowania objawów bólowych oraz leki przeciwkrzepliwe przez cały czas unieruchomienia, to jest przez 4 tygodnie.
  • pacjent po operacji ma założoną ortezę ustawioną w pełnym wyproście kończyny do momentu zdjęcia szwów.
  • pierwsza wizyta kontrolna, zmiana opatrunku po 7 dniach. Na wizycie lekarz ocenia obrzęk kolana i proces gojenia ran. Po jednym lub dwóch tygodniach cześć chirurgów odblokowuje ortezę tak, aby można było wykonywać ruch w zakresie 0-30 stopni. Włączenie takiego zakresu ruchu znacznie ułatwia chodzenie. Ortezę należy mieć założoną cały czas, nawet w czasie snu.

 

Drugi tydzień po operacji

Druga wizyta kontrolna, zdjęcie szwów, pacjent dostaje skierowanie na rehabilitację.

BARDZO WAŻNE!

Po tym zabiegu nie wolno czynnie (czyli napinając mięśnie) zginać kolana, powyżej zakresu 30 stopni. Dozwolone są ruchy bierne, czyli takie przy których nie jest używany ani mięsień czworogłowy, ani pozostałe mięśnie biorące udział w zginaniu kolana. Takie ruchy bierne może wykonywać specjalna maszyna – szyna CPM. Zgina ona kolano za pacjenta. Szynę CPM warto wypożyczyć na 2-4 tygodnie, ponieważ ćwiczenia na tej maszynie przyspieszają i usprawniają rehabilitację.

W początkowym okresie zakres ruchu na szynie powinien wynosić 0-40 stopni. Z czasem zakres ruchu jest stopniowo zwiększany. Ćwiczenia na szynie CPM należy wykonywać bez ortezy, kilka razy dziennie tak długo, jak to możliwe. Po zakończonych ćwiczeniach pacjent powinien z powrotem założyć ortezę.

Po tego typu zabiegach ortezę zdejmuje się po 4-6 tygodniach. 

 

Rehabilitacja 2-6 tydzień

 Częstość rehabilitacji: 2-3 razy w tygodniu

  • fizykoterapia: Krioterapia, pole magnetyczne, elektrostymulację mięśnia czworogłowego
  • kinezoterapia:
    • ćwiczenia bierne poprawiające zakres ruchu, do 6 tygodnia po zabiegu nie powinny być wykonywane ćwiczenia czynne
    • mobilizacja rzepki

 

Szósty tydzień po operacji

Trzecia wizyta kontrolna po 6 tygodniach. Lekarz ocenia obrzęk, stan kolana, jego funkcję i zleca dalszą rehabilitację. Na ogół w tym okresie zdejmuje się ortezę.

Rehabilitacja 7-12 tydzień

Częstość rehabilitacji 3 razy w tygodniu

  • fizykoterapia: krioterapia, laser
  • kinezoterapia:
    • ćwiczenia poprawiające zakres ruchu, wzmacniające i rozciągające mięsień czworogłowy, w szczególności jego głowę przyśrodkową, która odpowiada za stabilizacje stawu rzepkowo-udowego
    • mobilizacja rzepki
  • dodatkowo można stosować kinezjotaping, czyli oklejanie rzepki specjalnymi plastrami w taki sposób, aby poprawić jej prawidłowe umiejscowienie w obrębie stawu rzepkowo-udowego.

 

Dwunasty tydzień po operacji

Czwarta wizyta kontrolna po 12 tygodniach. Lekarz ocenia zakres ruchu, stopień zaników mięśniowych oraz dolegliwości bólowe i ogólną funkcję stawu.

Rehabilitacja 12-18  tydzień

  • ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mięsień czworogłowy, w szczególności jego głowę przyśrodkową, która odpowiada za stabilizacje stawu rzepkowo-udowego
  • jazda na rowerze stacjonarnym lub zwykłym. Kobiety powinny zwrócić uwagę, aby siodełko nie było za nisko. Prawidłowe ustawienie siodełka to takie, kiedy w trakcie pedałowania noga będąca na dole jest praktycznie wyprostowana
  • dodatkowo można stosować kinezjotaping, czyli oklejanie rzepki specjalnymi plastrami w taki sposób, aby przywrócić jej prawidłowe umiejscowienie w obrębie stawu rzepkowo-udowego.
  • w tym okresie pacjent może stopniowo wracać do aktywności sportowej, jednak zalecona jest modyfikacja treningu sportowego – pacjent powinien unikać ćwiczeń wymuszających statyczną pozycję narciarską, jak również ćwiczeń nadmiernie obciążających staw rzepkowo-udowy

 

Osiemnasty tydzień po operacji

Piąta wizyta kontrolna po 18 tygodniach. Lekarz ocenia zakres ruchu, stopień zaników mięśniowych  oraz dolegliwości bólowe i ogólną funkcję stawu W tym okresie u większości pacjentów przy prawidłowo prowadzonej rehabilitacji kolano zazwyczaj osiąga pełną funkcjonalność i nadaje się do użytkowania w zakresie dania codziennego.

Powrót do normalnej aktywności:  2-3 miesiąc od operacji. Pracownicy wykonujący lekką pracę fizyczną mogą wrócić do pracy po 2-3 miesiącach. Osoby wykonujące ciężką pracę fizyczną mogą wrócić do pracy po 4-6 miesiącach. Jazda samochodem jest dozwolona po około 4-6 tygodniach od operacji.

 

 


OSTEOTOMIA SZPOTAWIACA KOŚCI UDOWEJ

Koślawe ustawienie stawu kolanowego i kończyn dolnych (czyli nogi ustawione w X) powoduje nieprawidłowe ustawienie się rzepki i tendencje do jej uciekania na zewnątrz względem bloczka  kości udowej. Prowadzi to do jej bocznego przyparcia lub uciekania na bok, czyli lateralizacji. Aby przywrócić prawidłowe funkcjonowanie stawu rzepkowo-udowego, w przypadku dużej koślawości wykonuje się operację, która przywraca prawidłowe ustawienie kolan. Zabieg polega na przecięciu kości udowej nad stawem kolanowym i odchyleniu dalszej części w kierunku do środka kolan tak, aby znieść koślawość (ustawienie w X) i wyprostować nogę. Następnie kość udową zespala się przy pomocy płytki, a powstałą po rozchyleniu kości udowej dziurę wypełnia się przeszczepami kostnymi pobranymi z miednicy lub substytutem tkanki kostnej (sztuczną kością).

Zabieg wykonuje się w opasce Esmarcha, która zaciska kończynę powyżej kolana blokując dopływ krwi do kończyny. Po skończonym zabiegu chirurg zdejmuje opaskę i krew ponownie zaczyna dopływać do operowanej kończyny. Do rany pooperacyjnej lekarz zakłada dren. Jeśli nie ma żadnych powikłań dren jest usuwany następnego dnia, przy wypisie do domu.

Pacjent po operacji ma założoną ortezę przez 6 tygodni. Do pierwszej wizyty kontrolnej, która ma miejsce 7 dni po zabiegu, orteza jest ustawiona w  zakresie ruchu 0-30 stopni.

 

 


Czas zabiegu, znieczulenie, pobyt w szpitalu

Orientacyjny czas zabiegu: 1h-1.30 h

Typ znieczulenia: najczęściej – znieczulenie podpajęczynówkowe. Na życzenie pacjenta można podać leki nasenne. Jeśli pacjent nie wyraża zgody na znieczulenie podpajęczynówkowe lub, gdy istnieją przeciwwskazania medyczne do zastosowania tego typu znieczulenia, wykonuje się znieczulenie ogólne dotchawicze.

W trakcie zabiegu na ogół wykonuje się śródoperacyjne badanie radiologiczne, dlatego też kobiety, które mają mieć przeprowadzony powyższy zabieg powinny sprawdzić czy nie są w ciąży.

Pobyt w szpitalu: pacjent przychodzi do szpitala w dniu zabiegu. Wszystkie badania oraz konsultację anestezjologiczną wykonuje się wcześniej. Następnego dnia po operacji, jeśli nie ma żadnych powikłań, chirurg usuwa dren i wypisuje pacjenta do domu wraz z instruktażem ćwiczeń.

 

 


Postępowanie pooperacyjne

Po tej operacji u niektórych pacjentów może pojawić się obrzęk kolana. Jeżeli jest on bardzo duży i powoduje ból nieustępujący po lekach przeciwbólowych może to oznaczać, że kolano wymaga punkcji. U niektórych pacjentów pojawia się ból w tylnej okolicy uda. Mogą pojawić się również siniaki w tylnej okolicy uda, schodzące na podudzie. Jest to normalne zjawisko spowodowane krwawieniem z miejsca osteotomii. 

Pacjent chodzi o kulach z obciążaniem do 20 kg przez 6 tygodni po zabiegu.  

 

Pierwszy tydzień po operacji

  • przez pierwsze dni po operacji kończynę należy chłodzić co 2-3 godziny przez 20 min. Chłodzenie ma działanie przeciwbólowe i przeciwobrzękowe, należy je stosować tak długo, jak długo występują objawy
  • pacjent przyjmuje leki przeciwbólowe przez okres występowania objawów bólowych oraz leki przeciwkrzepliwe przez cały czas unieruchomienia, to jest przez 6 tygodni
  • pacjent po operacji ma założoną ortezę ustawioną w zakresie 0-30 stopni. Włączenie takiego zakresu ruchu znacznie ułatwia chodzenie. Ortezę należy mieć założoną cały czas, nawet w czasie snu.
  • pierwsza wizyta kontrolna, zmiana opatrunku po 7 dniach. Na wizycie lekarz ocenia obrzęk kolana i proces gojenia ran. W zależności od stabilności zespolenia kości udowej po wykonanej ostetotomii na drugiej wizycie zezwala się na samodzielne ćwiczenie ruchu zgięcia w stawie kolanowym, a orteza jest blokowana w zakresie 0-90 stopni.

 

Drugi tydzień po operacji

Druga wizyta kontrolna 10-14 dni po operacji, zdjęcie szwów, pacjent dostaje skierowanie na rehabilitację.

Rehabilitacja 2-6 tydzień

 Częstość rehabilitacji: 2-3 razy w tygodniu

  • fizykoterapia: krioterapia, pole magnetyczne, elektrostymulacja mięśnia czworogłowego
  • kinezoterapia:
    • ćwiczenia czynne i bierne poprawiające zakres ruchu
    • mobilizacja rzepki

 

Szósty tydzień po operacji

Trzecia wizyta kontrolna po 6 tygodniach. Lekarz ocenia obrzęk, stan kolana, jego funkcję i zleca dalszą rehabilitację. Wykonywane jest RTG kontrolne, na którym jest oceniany zrost kostny. Na ogół w tym okresie dochodzi do wstępnego zrostu kostnego. Jeżeli zrost kostny postępuje zdejmuje się ortezę i zezwala na stopniowe zwiększanie obciążania operowanej kończyny w następujący sposób:

  • 6-8 tydzień: 30-40 kg
  • 8-10 tydzień: około 50-60 kg
  • 10-12 tydzień: chodzenie o jednej kuli z pełnym obciążaniem operowanej kończyny

W przypadku opóźnienia zrastania się kości orteza zostaje utrzymana, a wdrożenie obciążania operowanej kończyny jest wolniejsze.

Rehabilitacja 7-12 tydzień

Częstość rehabilitacji: 3 razy w tygodniu

  • fizykoterapia: krioterapia, laser
  • kinezoterapia:
    • ćwiczenia poprawiające zakres ruchu, wzmacniające i rozciągające mięsień czworogłowy, w szczególności jego głowę przyśrodkową, która odpowiada za stabilizację stawu rzepkowo-udowego
    • mobilizacja rzepki

 

Dwunasty tydzień po operacji

Czwarta wizyta kontrolna po 12 tygodniach. Wykonywane jest RTG kontrolne. Lekarz ocenia zakres ruchu, stopień zaników mięśniowych oraz dolegliwości bólowe i ogólną funkcję stawu. Ocenia też zrost kostny. W większości przypadków jest on wystarczająco mocny, aby zezwolić na chodzenie bez użycia kul.

Rehabilitacja 12-18 tydzień

Jeśli nie ma przeciwwskazań rehabilitacja po dwunastym tygodniu może zostać zmniejszona do 1-2 razy w tygodniu.

  • fizykoterapia: krioterapia, laser, pole magnetyczne
  • kinezoterapia:
    • ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mięsień czworogłowy, w szczególności jego głowę przyśrodkową, która odpowiada za stabilizacje stawu rzepkowo-udowego
    • jazda na rowerze stacjonarnym lub zwykłym. Kobiety powinny zwrócić uwagę, aby siodełko nie było za nisko. Prawidłowe ustawienie siodełka to takie, kiedy w trakcie pedałowania noga będąca na dole jest praktycznie wyprostowana.
  • dodatkowo można stosować kinezjotaping, czyli oklejanie rzepki specjalnymi plastrami w taki sposób, aby przywrócić jej prawidłowe umiejscowienie w obrębie stawu rzepkowo-udowego.

 

 

Osiemnasty tydzień po operacji

Piąta wizyta kontrolna po 18 tygodniach. Lekarz ocenia zrost kostny w badaniu klinicznym i radiologicznym, zakres ruchu, stopień zaników mięśniowych oraz dolegliwości bólowe i ogólną funkcję stawu. W tym okresie u większości pacjentów, przy prawidłowo prowadzonej rehabilitacji, kolano zazwyczaj osiąga pełną funkcjonalność i nadaje się do użytkowania w zakresie dania codziennego.

W tym okresie pacjent może stopniowo wracać do aktywności sportowej, jednak zalecana jest modyfikacja treningu sportowego – pacjent powinien unikać ćwiczeń wymuszających statyczną pozycję narciarską, jak również ćwiczeń nadmiernie obciążających staw rzepkowo-udowy.

Powrót do normalnej aktywności:  4-6 miesiąc od operacji. Pracownicy wykonujący lekką pracę fizyczną mogą wrócić do pracy po 2-3 miesiącach. Osoby wykonujące ciężką pracę fizyczną mogą wrócić do pracy po 4-6 miesiącach. Jazda samochodem jest dozwolona po około 2-4 tygodniach od operacji. Warunkiem niezbędnym do rozpoczęcia jazdy samochodem jest powrót odpowiedniej siły mięśniowej i wyćwiczenie minimum 90 stopnia zgięcia w stawie kolanowym.

 

 


ZABIEG OSTEOTOMII RZEPKI

Zabieg osteotomii rzepki stosuje się gdy rzepka po urazie zrasta się w nieprawidłowym ustawieniu. Takie nieprawidłowe ustawienie prowadzi do nadmiernego  zużywania się chrząstki, co z kolei może być przyczyną pojawienia się dolegliwości bólowych. W tego typu przypadkach stosuje się zabieg osteotomii rzepki, który polega na przecięciu rzepki, skorygowaniu jej ustawienia, a następnie zespoleniu w prawidłowym położeniu.

Zabieg wykonuje się w opasce Esmarcha, która zaciska kończynę powyżej kolana, blokując dopływ krwi do kończyny. Po skończonym zabiegu chirurg zdejmuje opaskę i krew ponownie zaczyna dopływać do operowanej kończyny. Do rany pooperacyjnej lekarz zakłada dren. Jeśli nie ma żadnych powikłań dren jest usuwany następnego dnia, przy wypisie do domu.

Pacjent po operacji ma założoną ortezę na 6 tygodni. Do pierwszej wizyty kontrolnej, która ma miejsce 7 dni po zabiegu, orteza jest utrzymywana w pełnym wyproście. Przez następnie 3 tygodnie (czyli do 4 tygodni po operacji) orteza ma ustawiony zakres ruchu 0-30 stopni.

 

 

 


Czas zabiegu, znieczulenie, pobyt w szpitalu

Orientacyjny czas zabiegu: 1h-1.30 h

Typ znieczulenia: najczęściej – znieczulenie podpajęczynówkowe. Na życzenie pacjenta można podać leki nasenne. Jeśli pacjent nie wyraża zgody na znieczulenie podpajęczynówkowe lub, gdy istnieją przeciwwskazania medyczne do zastosowania tego typu znieczulenia, wykonuje się znieczulenie ogólne dotchawicze.

W trakcie zabiegu na ogół wykonuje się śródoperacyjne badanie radiologiczne, dlatego też kobiety, które mają mieć przeprowadzony powyższy zabieg powinny sprawdzić czy nie są w ciąży.

Pobyt w szpitalu: pacjent przychodzi do szpitala w dniu zabiegu. Wszystkie badania oraz konsultacja anestezjologiczna wykonywane są wcześniej. Następnego dnia po operacji, jeśli nie ma żadnych powikłań, lekarz usuwa dren i wypisuje pacjenta do domu wraz z instruktażem ćwiczeń.

 

 


Postępowanie pooperacyjne

Po tej operacji w niektórych przypadkach  może pojawić się obrzęk kolana. Jeżeli jest on bardzo duży i powoduje ból nieustępujący po lekach przeciwbólowych może to oznaczać, że kolano wymaga punkcji. Mogą pojawić się również „siniaki” w okolicy rzepki schodzące na podudzie. Jest to normalne zjawisko spowodowane krwawieniem z miejsca operacji.

Pacjent chodzi o kulach z obciążaniem do granicy bólu.

 

Pierwszy tydzień po operacji

  • przez pierwsze dni po operacji kończynę należy chłodzić co 2-3 godziny przez 20 minut. Chłodzenie ma działanie przeciwbólowe i przeciwobrzękowe, należy je stosować tak długo, jak występują objawy
  • pacjent przyjmuje leki przeciwbólowe przez okres występowania objawów bólowych oraz leki przeciwkrzepliwe przez cały czas unieruchomienia, czyli przez 6 tygodni.
  • pacjent po operacji ma założoną ortezę ustawioną w pełnym wyproście kończyny do momentu zdjęcia szwów. Po jednym lub dwóch tygodniach cześć chirurgów odblokowuje ortezę tak, aby można było wykonywać ruch w zakresie 0-30 stopni. Włączenie takiego zakresu ruchu znacznie ułatwia chodzenie. Ortezę należy mieć założoną cały czas, nawet w czasie snu.
  • pierwsza wizyta kontrolna, zmiana opatrunku po 7 dniach. Na wizycie lekarz ocenia obrzęk kolana, proces gojenia ran.

 

Drugi tydzień po operacji

Druga wizyta kontrolna, zdjęcie szwów, pacjent dostaje skierowanie na rehabilitację. W większości przypadków zakres ruchu w ortezie wynosi 0-30 stopni przez pierwsze 4 tygodnie po operacji, następnie orteza jest odblokowywana i zakres ruchu jest zwiększany do 60-90 stopni.

 

BARDZO WAŻNE!

Po tym zabiegu nie wolno czynnie (czyli napinając mięśnie) zginać kolana, powyżej zakresu 30 stopni. Dozwolone są ruchy bierne, czyli takie przy których nie jest używany ani mięsień czworogłowy, ani pozostałe mięśnie biorące udział w zginaniu kolana. Takie ruchy bierne może wykonywać specjalna maszyna – szyna CPM. Zgina ona kolano za pacjenta. Szynę CPM warto wypożyczyć na 2-4 tygodnie, ponieważ ćwiczenia na tej maszynie przyspieszają i usprawniają rehabilitację.

W początkowym okresie zakres ruchu na szynie powinien wynosić 0-40 stopni. Z czasem zakres ruchu jest stopniowo zwiększany. Ćwiczenia na szynie CPM należy wykonywać bez ortezy, kilka razy dziennie, tak długo jak to możliwe. Po zakończonych ćwiczeniach pacjent powinien z powrotem założyć ortezę.

 

chondromalacja rzepki - rehabilitacja,szyna CPM

 

Rehabilitacja 2-6 tydzień

 Częstość rehabilitacji: 2-3 razy w tygodniu

  • fizykoterapia: krioterapia, pole magnetyczne, elektrostymulacja mięśnia czworogłowego
  • kinezoterapia: ćwiczenia bierne poprawiające zakres ruchu, mobilizacja rzepki

 

Szósty tydzień po operacji

Trzecia wizyta kontrolna po 6 tygodniach. Lekarz ocenia obrzęk, stan kolana, jego funkcję i zleca dalszą rehabilitację. Na ogół w tym okresie odblokowuje się ortezę. Aby  zapewnić komfort przez pierwsze dwa tygodnie czyli od 6 do 8 tygodnia po operacji zakres zgięcia ortezy zwiększa się od 40 do 90 stopni.

Rehabilitacja 7-12 tydzień

Częstość rehabilitacji: 3 razy w tygodniu

  • fizykoterapia: krioterapia, laser
  • kinezoterapia:
    • ćwiczenia poprawiające zakres ruchu, wzmacniające i rozciągające mięsień czworogłowy, w szczególności jego głowę przyśrodkową, która odpowiada za stabilizacje stawu rzepkowo-udowego
    • mobilizacja rzepki
  • dodatkowo można stosować kinezjotaping, czyli oklejanie rzepki specjalnymi plastrami w taki sposób, aby poprawić jej prawidłowe umiejscowienie w obrębie stawu rzepkowo-udowego.

 

Dwunasty tydzień po operacji

Czwarta wizyta kontrolna po 12 tygodniach. Lekarz ocenia zakres ruchu, stopień zaników mięśniowych oraz dolegliwości bólowe i ogólną funkcję stawu.

Rehabilitacja 12-18  tydzień

Jeśli nie ma przeciwwskazań rehabilitacja po 12 tygodniu może zostać zmniejszona do 1-2 razy w tygodniu.

  • fizykoterapia: krioterapia, laser
  • kinezoterapia:
    • ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mięsień czworogłowy, w szczególności jego głowę przyśrodkową, która odpowiada za stabilizację stawu rzepkowo-udowego
    • jazda na rowerze stacjonarnym lub zwykłym. Kobiety powinny zwrócić uwagę, aby siodełko nie było za nisko. Prawidłowe ustawienie siodełka to takie, kiedy w trakcie pedałowania noga będąca na dole jest praktycznie wyprostowana.
  • dodatkowo można stosować kinezjotaping, czyli oklejanie rzepki specjalnymi plastrami w taki sposób, aby przywrócić jej prawidłowe umiejscowienie w obrębie stawu rzepkowo-udowego.

 

Osiemnasty tydzień po operacji

Piąta wizyta kontrolna po 18 tygodniach. Lekarz ocenia zakres ruchu, stopień zaników mięśniowych  oraz dolegliwości bólowe i ogólną funkcję stawu. W tym okresie u większości pacjentów, przy prawidłowo prowadzonej, rehabilitacji kolano zazwyczaj osiąga pełną funkcjonalność i nadaje się do użytkowania w zakresie dania codziennego.

W tym okresie pacjent może stopniowo wracać do aktywności sportowej, jednak zaleca się modyfikację treningu sportowego – pacjent powinien unikać ćwiczeń wymuszających statyczną pozycję narciarską, jak również ćwiczeń nadmiernie obciążających staw rzepkowo-udowy.

Powrót do normalnej aktywności:  4-6 miesiąc od operacji. Pracownicy wykonujący lekką pracę fizyczną mogą wrócić do pracy po 2-3 miesiącach. Osoby wykonujące ciężką pracę fizyczną mogą wrócić do pracy po 4-6 miesiącach. Jazda samochodem jest dozwolona po około 6-8 tygodniach od operacji.

 

 


REKONSTRUKCJA WIĘZADŁA RZEPKOWO-UDOWEGO PRZYŚRODKOWEGO  (MPFL)

Więzadło rzepkowo-udowe to pasmo łącznotkankowe, które biegnie od kłykcia przyśrodkowego kości udowej (przyśrodkowej części uda) do przyśrodkowej powierzchni rzepki.  Więzadło to stabilizuje rzepkę od zewnętrznej strony i podczas zwichnięcia bardzo często ulega rozerwaniu. U osób o zaburzonej budowie anatomicznej stawu rzepkowo-udowego dochodzi do nieprawidłowego wygojenia lub niewygojenia się więzadła rzepkowo-udowego. Może to skutkować jego niewydolnością i prowadzić do niestabilności stawu rzepkowo-udowego.

Zabieg operacyjny polega na odtworzeniu więzadła rzepkowo-udowego. Wykonuje się go metodą na otwarto połączoną z artroskopią stawu kolanowego. W tym celu z okolicy przyśrodkowej części pod kolanem chirurg pobiera ścięgno mięśnia smukłego, które zastąpi więzadło rzepkowo-udowe. Po pobraniu chirurg ortopeda oczyszcza ścięgno mięśnia smukłego z resztek mięśnia i składa je na pół. W rzepce chirurg nawierca dziury i przy pomocy śrub lub specjalnych kotwic przyczepia przeszczep. Niektórzy chirurdzy nie używają śrub ani kotwic, tylko przyszywają przeszczep. Przeszczep jest umiejscowiony dokładnie w tym samym miejscu, w którym był przyczep więzadła rzepkowo-udowego. Następnie chirurg znajduje przyczep tego więzadła na kłykciu przyśrodkowym kości udowej, nawierca w tym miejscu dziurę i przeciąga przeszczep, wprowadzając go w kanał udowy. Następnie napina przeszczep i mocuje go śrubą.

Jeśli stan niestabilności jest długotrwały, z reguły dochodzi do przykurczenia troczków bocznych aparatu stabilizującego rzepkę. W takim przypadku, w trakcie operacji, wykonuje się również artroskopię, w czasie której chirurg uwalnia przykurczone troczki boczne, aby dodatkowo unormować tor rzepki oraz usuwa ewentualne ciała wolne.

Zabieg wykonuje się w opasce Esmarcha, która zaciska kończynę powyżej kolana blokując dopływ krwi do kończyny. Dzięki temu w trakcie zabiegu nie ma tak dużej utraty krwi. Po skończonym zabiegu chirurg zdejmuje opaskę i krew ponownie zaczyna dopływać do operowanej kończyny. Do rany pooperacyjnej zakłada jeden lub dwa dreny w zależności od zakresu operacji. Jeśli nie ma żadnych powikłań lekarz zdejmuje dren następnego dnia, przy wypisie do domu.

 

 


Czas zabiegu, znieczulenie, pobyt w szpitalu

Orientacyjny czas zabiegu: 1-1.5 godziny

Typ znieczulenia: najczęściej – znieczulenie podpajęczynówkowe. Na życzenie pacjenta można podać leki nasenne. Jeśli pacjent nie wyraża zgody na znieczulenie podpajęczynówkowe lub, gdy istnieją przeciwwskazania medyczne do zastosowania tego typu znieczulenia, wykonuje się znieczulenie ogólne dotchawicze.

W trakcie zabiegu na ogół wykonuje się śródoperacyjne badanie radiologiczne, dlatego też kobiety, które mają mieć przeprowadzony powyższy zabieg powinny sprawdzić czy nie są w ciąży.

Pobyt w szpitalu: pacjent przychodzi do szpitala w dniu zabiegu. Wszystkie badania oraz konsultację anestezjologiczną wykonuje się wcześniej. Następnego dnia po operacji, jeśli nie ma żadnych powikłań, lekarz usuwa dren i wypisuje pacjenta do domu z instruktażem ćwiczeń.

W zależności jaki rodzaj mocowania przeszczepu został użyty pacjent ma zlecone używanie ortezy lub nie. Najczęściej kotwice i szew bez użycia implantów wymagają zastosowania czasowego unieruchomienia. W przypadku, gdy jest konieczna orteza stosuje się ją przez 4-6 tygodni. Kule są używane przez 2-4 tygodnie. Operowana kończyna może być w pełni obciążana.

 

 


Postępowanie pooperacyjne

Po tej operacji w niektórych przypadkach może pojawić się obrzęk kolana. Jeżeli jest on bardzo duży i powoduje ból nieustępujący po lekach przeciwbólowych może to oznaczać, że kolano wymaga punkcji. U niektórych pacjentów pojawia się ból w tylnej okolicy uda. Mogą pojawić się również siniaki w tylnej okolicy uda, schodzące na podudzie. Jest to normalne zjawisko spowodowane krwawieniem z miejsca po pobraniu przeszczepu.

 

Pierwszy tydzień po operacji

  • przez pierwsze dni po operacji kończynę należy chłodzić co 2-3 godziny przez 20 min. Chłodzenie ma działanie przeciwbólowe i przeciwobrzękowe, należy je stosować tak długo, jak występują objawy
  • pacjent przyjmuje leki przeciwbólowe przez okres występowania objawów bólowych oraz leki przeciwkrzepliwe przez 10-14 dni. W przypadku unieruchomienia w ortezie leki przeciwkrzepliwe należy przyjmować do momentu odblokowania ruchu w ortezie.
  • jeśli w trakcie operacji przeprowadzono jedynie zabieg rekonstrukcji MPFL, pacjent chodzi o kulach z obciążaniem do granicy bólu
  • pacjent może zginać kolano do granicy bólu jednak nie więcej niż 90 stopni
  • pierwsza wizyta kontrolna i zmiana opatrunku po 7 dniach. Na wizycie lekarz ocenia obrzęk kolana oraz proces gojenia ran.

 

Drugi tydzień po operacji

  • druga wizyta kontrolna, zdjęcie szwów, pacjent dostaje skierowanie na rehabilitację
  • w drugim tygodniu –zalecenia lekarskie są identyczne do zaleceń z pierwszego tygodnia

Rehabilitacja 2-6 tydzień u pacjentów bez ortezy

 Częstość rehabilitacji: 2-3 razy w tygodniu

  • fizykoterapia: krioterapia, pole magnetyczne, elektrostymulacja mięśnia czworogłowego
  • kinezoterapia:
    • ćwiczenia poprawiające zakres ruchu, wzmacniające i rozciągające mięsień czworogłowy, w szczególności jego głowę przyśrodkową, która odpowiada za stabilizacje stawu rzepkowo-udowego
    • mobilizacja rzepki
  • dodatkowo można stosować kinezjotaping, czyli oklejanie rzepki specjalnymi plastrami w taki sposób, aby poprawić jej prawidłowe umiejscowienie w obrębie stawu rzepkowo-udowego

 

Szósty tydzień po operacji

Trzecia wizyta kontrolna po 6 tygodniach. Lekarz ocenia obrzęk, stan kolana, jego funkcję i zleca dalszą rehabilitację.

Rehabilitacja 7-12 tydzień

Jeśli nie ma przeciwwskazań, częstotliwość rehabilitacji po 6 tygodniu może zmniejszyć do 1-2 razy w tygodniu.

  • fizykoterapia: krioterapia, laser
  • kinezoterapia:
    • ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mięsień czworogłowy, w szczególności jego głowę przyśrodkową, która odpowiada za stabilizacje stawu rzepkowo-udowego
    • jazda na rowerze stacjonarnym lub zwykłym. Kobiety powinny zwrócić uwagę, aby siodełko nie było za nisko. Prawidłowe ustawienie siodełka to takie, kiedy, w trakcie pedałowania, noga będąca na dole jest praktycznie wyprostowana.
  • dodatkowo można stosować kinezjotaping, czyli oklejanie rzepki specjalnymi plastrami w taki sposób, aby przywrócić jej prawidłowe umiejscowienie w obrębie stawu rzepkowo-udowego.

 

Trzynasty – szesnasty tydzień po operacji

Między trzynastym a szesnastym tygodniem po operacji u większości pacjentów przy prawidłowo prowadzonej rehabilitacji kolano zazwyczaj osiąga pełną funkcjonalność i nadaje się do użytkowania w zakresie dania codziennego.

W tym okresie powinna się odbyć czwarta wizyta kontrolna w czasie której lekarz ocenia funkcje kolana i zakres zaniku mięśni.

Pacjent może stopniowo wracać do aktywności sportowej, jednak zaleca się modyfikację treningu sportowego. Należy unikać ćwiczeń wymuszających statyczną pozycję narciarską, jak również ćwiczeń nadmiernie obciążających staw rzepkowo-udowy.

Powrót do normalnej aktywności:  3-6 miesiąc od operacji. Pracownicy wykonujący lekką pracę fizyczną mogą wrócić do pracy po 2-3 miesiącach. Osoby wykonujące ciężką pracę fizyczną mogą wrócić do pracy po 3-4 miesiącach. Jazda samochodem jest dozwolona po około 2-4 tygodniach od operacji.

 

 


Leczenie zmian zwyrodnieniowych idiopatycznych stawu rzepkowo-udowego

Leczenie operacyjne w zmianach zwyrodnieniowych idiopatycznych (czyli powstających samoistnie, bez konkretnej, wiadomej przyczyny) może polegać na próbie regeneracji ogniska chondromalacji na przykład wykonując mikrozłamania.

 

Metoda mikrozłamań w leczeniu chondromalacji

 

W przypadku bardziej zaawansowanych zmian o dużej rozległości, gdy rzepka i bloczek kości udowej  ustawione są prawidłowo, można zastosować osteotomię odciążająca Maqueta lub Fulkersona lub częściową wymianę stawu kolanowego, czyli protezę stawu rzepkowo-udowego. W niektórych przypadkach stosuje się częściowe wycięcie rzepki. Izolowane, idiopatyczne zmiany zwyrodnieniowe stawu rzepkowo udowego są bardzo rzadkie. Lecze operacyjne stosuje się najczęściej u osób po 55-60 roku życia.  Najczęściej stosowaną w takich przypadkach metodą leczenia jest całkowita wymiana stawu. Pomimo, że jest to rozleglejszy zabieg niż wymiana stawu rzepkowo-udowego, to ze względu na dużą liczbę wykonywanych tego typu zabiegów, daje ona bardziej przewidywalny wynik niż wymiana samego stawu rzepkowo-udowego.

 

 

Autor: Rafał Mikusek – ortopeda traumatolog